|
SVE ISTORIJSKE LIČNOSTI NA JEDNOM MJESTU
sadržina ove stranice nije konačna
.....
ovBALŠIĆI
(1360-1421), crnogorska srednjovjekovna dinastija (druga po redu), koja je vladala Zetom od 1360. do 1421. godine. Balšići su u vrijeme vladavine Nemanjića Zetom, bili jedna od najmoćnijih vlastelinskih porodica, poslije smrti cara Dušana (1355).
BALŠIĆ ĐURAĐ I
 zetski vladar (1362-1378). Predvođeni Durađom I, Balšići su početkom 1362. ovladali Drivastom, a zatim i Ulcinjem, da bi u isto vrijeme bezuspješno pokušavali da osvoje Kotor. Nakon osvajanja Drivasta i Ulcinja, Balšići su se okrenuli Draču (1363), ali stvari nijesu išle željenim tokom. Albanski vlastelin Karlo Topija suprotstavio se pohodu Balšića na ovaj grad. Topija je čak uspio i da u jednom sukobu zarobi Đurađa Balšića. Mir između Balšića i Karla Topije sklopljen je tek 1366. godine, kada je Đurađ i oslobođen. Uspostavljanje mira s Topijom učinilo je sigurnom granicu države Balšića prema Drimu, što im je omogućilo da se potpuno posvete svom davnašnjem cilju - osvajanju Kotora. Zato su Balšići tokom 1367. opsjedali Kotor, ali i ovog puta bez većeg uspjeha. S kraljem Vukašinom, koga je car Uroš proglasio za savladara 1365. godine, Balšići su bili saveznici u borbi protiv zahumsko- raškog velikaša Nikole Altomanovića, pa su poslije pogibije kralja Vukašina na Marici (1371), zauzeli njegove oblasti. Tokom 1371. i 1372. godine, Durađ Balšić je zauzeo Dečane, Prizren i Peć, da bi nedugo nakon toga, zahvaljujući ženidbi Balše II sa kcerkom valonskog despota Jovana, Balšići dobili Berat i Valonu. Godinu dana kasnije, poslije sloma Nikole Altomanovića (1373), Durađ je zauzeo i njegove oblasti prema Dubrovniku i Trebišnjici (Konavli, Dračevica, Trebinje), koje ce ostati pod vlašću Balšića tek nekoliko godina. Ovim osvajanjima, Balšici su postali najmoćniji oblasni gospodari. Država Balšica prostirala se od donjeg toka rijeke Maće do Dubrovnika, i od Lovćena do Prizrena. U posjedu Balšića bili su svi primorski gradovi osim Kotora (Ulcinj, Bar, Budva, Cavtat), te Lješ, Danj, Drivast, Podgorica, Prizren, Peć. Granica države Balšića na sjeveru nije prelazila liniju Budoš-Maganik-Komovi-Mokra planina. Đurad Balšic, koji je tada bio na čelu Zete, koristio je titulu gospodar (dominus). Đurađ Balšić vladao je Zetom do 1378. godine.
BALŠIĆ BALŠA II
zetski vladar (1378-1385). Poslije smrti Durađa Balšića na čelo Zete došao je Balša II, najmlađi Balšin sin. Njegova vladavina počela je u dosta teškim okolnostima, jer se Zeta nalazila u neprijateljskim odnosima s bosanskim kraljem Tvrtkom koji joj je preoteo Trebinje, Konavle i Dračevicu. Kralj Tvrtko je pokušao da se približi granicama države Balšića i pripajanjem Kotora, koji je bio pod nominalnom vlašću ugarskog kralja. Pretenzije na Kotor tada će iskazati i Balša II, pa će između njega i kralja Tvrtka uskoro doci do sukoba oko grada. Taj sukob ce trajati od 1382. do 1384. godine, i završiće se Tvrtkovom pobjedom. Poražen u Primorju, Balša II pokušava da učvrsti svoju vlast na drugoj strani - prema Draču. Vjerovatno prvih mjeseci 1385. godine Balša II je uspio da zagospodari Dračom, a zatim Beratom i Valonom. Kao gospodar ovih oblasti, Balša II je uzeo titulu duka Drački, ali njegova vlast ovdje neće biti dugog vijeka. Vec sredinom septembra 1385. na Berat će napasti Turci. S nevelikim odredom vojnika, Balša II je iz Drača krenuo prema Beratu ne bi li ga odbranio. Do sukoba dvije vojske došlo je na Saurskom polju, nedaleko od Berata. U toj bici za odbranu Berata, Balša II je poginuo. Poslije smrti Balše II postepeno se sužava teritorija države Balšića, pa Drač, koji je kratko vrijeme bio u njenom sastavu, preuzima albanski velikaš Karlo Topija, a Prizren i Peć osvaja Vuk Brankovic. Balšići su izgubili vlast i nad Budvom, Zadrimom i Lješom. Budvom su zavladala braca Sakat, a Zadrimom i Lješom, braca Dukađini. Tada je u podlovćenskom dijelu Zete osnažila i porodica Crnojević, koja će sve više pokazivati želju za samostalnošću. Nasljedniku Balše II, njegovom sinovcu Durađu II Stracimiroviću Balšiću, sinu Stracimira Balšića, neće biti nimalo lako da u Zeti povrati vlast koju su njegovi prethodnici imali.
BALŠIĆ ĐURAĐ II
zett zetski vladar, Stracimirović Balšić (1385- 1403) će na početku vladavine pokušati da ojača svoj položaj u Zeti pribavljanjem podrške susjednih vladara. Vjerovatno zbog toga Đurađ se 1386. godine i oženio kćerkom srpskog kneza Lazara Hrebeljanovića. Na taj način stupio je u porodične veze i s moćnim Vukom Brankovicem, koji je takođe bio zet kneza Lazara. Postoje tvrdnje i da se Đurađ II tada izmirio s Turcima, ne bi li u njima našao saveznika za borbu protiv kralja Tvrtka. Sve ove kombinacije nece Đurađu II mnogo koristiti, јеr će turski prodor na Balkan tokom 1388. i 1389. godine, učiniti beskorisnim njegove srpske saveznike, a bezopasnim njegovog najvećeg neprijatelja - Tvrtka. Uplašeni od Turaka, svi oni će priželjkivati zajednički sporazum. Bosanski kralj Tvrtko je čak slao izaslanike Đurađu II ne bi li utvrdio mir između njega i zetskog vladara. I Durađu II je taj mir odgovarao, ne bi li učvrstio svoju oslabljenu vlast u zemlji, ali on ni po koju cijenu nije želio savez koji bi ga uvukao u rat s Turcima. . Nemajući kud, Đurađ II je krajem 1392. godine pristao da Turcima ustupi Skadar, Drivast i Sveti Srđ, te da sultanu plaća godišnji danak. Turskog vazalstva Đurađ II se oslobodio tek 1395. godine, u vrijeme dok su Turci bili zauzeti ratovanjem s Ugarima. Ugarsko-turski sukob Đurađ II nije samo iskoristio da se oslobodi vazalnih obaveza, već i da povrati svoje gradove: Skadar, Drivast, Sveti Srđ i Danj. Krajem aprila 1396. Đurađ je napao na Radiča Crnojevića, porazio njegovu vojsku, a Radiča ubio. Savezništvo Balšića s Venecijom, od koga je zetski vladar ispočetka imao nemalih koristi, neće dugo trajati. Ubrzo je došao u sukob s Republikom zbog njene ekonomske politike u ovim oblastima. Snižavanjem carina i taksi u Skadru i Drivastu, Republika je ugrozila monopolsku trgovinu koju su vodili Balšići, a time i prihode zetske države. Kao i uvijek kada se nejaki vladar nađe pred višestruko jačim protivnikom, Durađ je prijatelja pokušao da pronađe u neprijatelju njegovog protivnika. Neprijatelji njegovog protivnika, kojima se obratio za pomoc, bili su Turci. Ovaj Đurađev spoljnopolitički zaokret nije bio po volji Republici pa je početkom 1401. u Veneciji odlučeno da mu se ukine isplata godišnje nadoknade od 1.000 dukata. Republika je Đurađa II smatrala krivcem i za štetu koju su joj njegovi podanici nanijeli, pljačkajući stovarišta soli. Đurađ II nije mogao biti ravnodušan prema ovim optužbama, jer su one izrečene u vrijeme kada se Republika nije morala plašiti Turaka koji su bili zauzeti ratovanjem u Maloj Aziji. A kada se Republika nije plašila Turaka, ona je za svoje nejake susjede mogla biti i opasna. Zetski vladar je zato nevoljno pristao da namiri štetu koju su njegovi podanici nanijeli Republici i da obeća sigurnost mletačkoj trgovini. Za uzvrat, Republika mu je obnovila isplatu godišnje provizije. Nakon regulisanja odnosa s Venecijom, Đurađ II nije živio dugo. Umro je aprila 1403. godine.
BALŠIĆ BALŠA III
zetski vladar (1403-1421). Đurađa II Stracimirovića Balšića naslijedio je njegov sin Balša III, koji je u to vrijeme imao tek 17 godina. Državnu teritoriju kojom je trebalo da vlada činila je Gornja Zeta (od Plavnice do Ostroga, i od rijeke Zete do Lovćena i Sutormana), kao i primorski gradovi - Ulcinj, Bar i Budva. Budući da Balša III zbog svoje mladićke dobi nije imao političkog iskustva, Zetom je faktički vladala njegova majka Jelena, kćer srpskog kneza Lazara. Njen potpuni uticaj na politiku Zete iskazao se odmah u promjeni stava prema Mletačkoj republici, jer Jelena je prema njoj odavno gajila neprijateljstvo. Jelena Balšić je bila nezadovoljna zbog ograničenja koja je Republika nametala zetskoj trgovini u skadarskom kraju, ali i zbog oduzimanja povlastica koje je pravoslavna crkva ovdje uživala prije uspostavljanja mletačke vlasti. Na Jelenine molbe u vezi s ovim problemima, mletački Senat je odgovarao kurtoazno i neobavezujuće, uostalom kao i uvijek kada je dobijao pisma onih koje je smatrao slabijim i za interese Republike nevažnim. Kada je u skadarskom kraju, 1405. godine, izbila pobuna nezadovoljnih mletačkih podanika, Senat je uvidio da se prevario. Pobunu su vjerovatno podstakli Balšići, koji su ustanicima odmah poslali vojnu pomoc, tako da je Republika uz velike napore uspjela da osigura Skadar od Balše III, šaljući strijelce u skadarsku tvrđavu. Repu- blika je odlučila i da napadom na primorske gradove zetskog gospodara, izvrši pritisak na njega. Već sredinom 1405. Mlečanima su se predali primorski gradovi Balšića -Ulcinj, Bar i Budva. Tokom čitave 1406. godine oni su se sukobljavali na prostoru između Skadra, Ulcinja i Bara, pobjeđujući čas jedni, čas drugi. Ni jedni, ni drugi, nijesu imali snage da protivniku nanesu odlučujući udarac. Poslije jedne takve bitke, u kojoj je učestvovalo oko dvije hiljade Balšinih vojnika, i neuspješnog napada na Ваr, zetski gospodar je odlučio da pregovara s Republikom o sklapanju mira. Pregovori su vođeni krajem 1406. godine. Balša III je tražio Budvu i Drivast, kao i isplatu zaostalih provizija za ustupanje Skadra, ali Mlečani nijedan njegov zahtjev nijesu smatrali umjesnim. Na kraju su čak zatočili njegove pregovarače, što je Balšu primoralo da u pregovore uključi svog ujaka, despota Stefana Lazarevica, i svog tasta, Nikitu Topiju.
Početkom 1421. odlučio je da pođe u Srbiju kod svog ujaka, srpskog despota Stefana Lazarevića, na čijem dvoru je umro ubrzo poslije dolaska. Budući da sinova nije imao, Balša III je despota Stefana Lazarevića imenovao nasljednikom. Da li mu je ostavio u nasljeđe svoju državu ili mu je samo povjerio brigu o okončanju već započetog rata protiv Mlečana, ne može se tačno utvrditi. Ovu nepoznanicu nije uspio da razriješi ni istoričar Ivan Božić, nesumnjivo najbolji poznavalac ovog perioda istorije Crne Gore. U odjeljku o Zeti u XV vijeku, koji je napisao za višetomnu Istoriju Crne Gore, Božić navodi da je, Balšinom posljednjom voljom, Zeta pripala despotu Stefanu .Pet godina kasnije, Božic tvrdi da se još ne zna da li je despot Stefan dobio Zetu u nasljeđe ili samo obavezu da nastavi rat s Mlečanima..
BALŠIĆ JELENA
zetska vladarka (između 1366. i 1371 – 1443). Za gospodara Zete Đurđa II Stratiimirovića Balšića udala se oko 1386. godine, a bila je kći srpskog kneza Lazara i knjeginje Milice. Muž joj povjerava diplomatske misije. Nakon njegove smrti (1403), pomaže sinu Balši III da upravlja zemljom i da ratuje s Mlečanima. Kada su Mlečani tražili da za zaključenje mira Balša dođe u Mletke, Jelena odlazi 1409. umjesto sina i prima na sebe svu krivicu za rat. Preudala se krajem 1411. za bosanskog velikog vojvodu Sandalja Hranica, gospodara Huma. U Zeti je sagradila 1440. Bogorodičinu crkvu u Gorici (Brezovici – Bešci, ostrvu na Skadarskom jezeru) i odredila je sebi za grob. Sačuvana je Jelenina zanimljiva prepiska sa Nikonom Jerusalimcem ("Goricki zbornik" iz 1442.)
BOGIŠIĆ VALTAZAR
 pravnik i naučni radnik (Cavtat, 7. decembra 1834 – Rijeka, 24. aprila 1908). Godine 1872. pozvao ga je crnogorski knjaz Nikola da na osnovu svojih teoretskih postavki izradi građanski zakonik za Crnu Goru. Kako se s tim pozivom složio i car Aleksandar II, dao se Bogišić, kome su crnogorski običaji bili poznati, odmah na posao, te je krenuo u Pariz da tamo izradi nacrt zakonika. Taj je posao prekinuo za kratko vrijeme, kada je u početku rusko-turskog rata 1877-1878. dodijeljen ruskoj civilnoj kancelariji da provede sudsku organizaciju u Bugarskoj; već krajem 1877. vraća se u Pariz da nastavi posao. Dana 25. marta 1888. godine potpisao je Knjaz Nikola Bogišićev nacrt i proglasio ga kao Opšti imovinski zakonik za Knjaževinu Crnu Goru, s tim da se primjenjuje od 1. jula iste godine. Godine 1893. postavio ga je Knjaz Nikola za crnogorskog ministra pravde da bi nadzirao sprovođenje novog Zakonika i predložio izmjene koje su se u praksi pokazale potrebnima. I tako je na Bogišićev prijedlog izrađeno novo izdanje s nekim izmjenama i sankcionisano 14. januara 1898. godine. Pošto je napustio ministarski položaj (1899), Bogišić je otišao u Pariz, đe je živio kao privatni naučnik sve do pred svoju smrt koja ga je zatekla na Rijeci na povratku za rodni Cavtat.
BRAJOVIĆ JANKO
 cc
crnogorski vajar, (Rijeka Crnojevića, 1889. Vankuver, Kanada 1948). Višu školu za vajarstvo je završio u Beču. Bio je blizak Dvoru Petrovića. Nestanak crnogorske države, 1918. godine, Janko je doživio veoma teško. Pokušao se tome oduprijeti šireći istinu o Crnoj Gori, u Velikoj Britaniji, Kanadi, Sjedinjenim Američkom Državama. Zbog svojih aktivnosti dospijeva u zatvor Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, đe u ropstvu provodi oko 3 godine.
Uspijeva da pobjegne iz zatvora i nikad se više nije vratio na prostor tadašnje Kraljevine SHS. Odlazi u London, pa zatim u Kanadu, Sjedinjenje Američke Države, Meksiko, Kubu, Panamu đe je iza sebe ostavio velike radove u vajastvu. Radio je biste poznatih ljudi dvadesetih i tridesetih godina prošlog vijeka. Zbog crnogorske nepravde 1918. godine uradio je figuru Isusa Hrista u mermeru, visoku skoro 3 metra, kao i reljef Crnogorski Zbjeg. Objavio je i poznatu brošuru The Voice of Montenegro 1918. godine. Njegovi radovi i danas krase mnoge gradove i institucije u svijetu. Međutim, on je u Crnoj Gori bio potpuno nepoznat. Prvi tekstovi i nova otkrića o njemu su objavljeni u Kanadi, od strane Crnogorskog Kulturnog Društva iz Toronta. Umro je u Vankuveru, čekajući polazak za Crnu Goru, 1948. godine. Urna sa pepelom je donesena u Crnu Goru iste godine. Sahranjen je tajno na Cetinju nekoliko godina kansije. vaj
CEROVIĆ NOVICA
crnogorski vojvoda i senator (Tušina, Durmitor, 1805-1895). Osnovnu školu završio u župskom manastiru, đe mu je bio učitelj Panto Ćuk iz Mostara. U dvadesetsedmoj godini izabran je za drobnjačkog kneza. Bio je Njegošev prijatelj i izvršavao je njegova naerđenja u turskom Drobnjaku. Septembra 1840. godine, po nalogu sa Cetinja, organizovao je napad na Smail-agu Čengića, koji je bezobzirnim sredstvima prikupljao feudalne dažbine od drobnjačkih seljaka. Ivan Mažuranić u "Smrti Smail-age Čengića" ("Noćnik") opjevao je Novičinu ulogu u pogibiji Smail-age Čengića, a o tome pjevaju i neke narodne pjesme. U početku 1841. godine postavljen je za vojvodu, a u julu iste godine za senatora; tada se nastanjuje na Cetinju. Budući da je bio dobar poznavalac crnogorskog običajnog prava, upućivan je u sve krajeve Crne Gore, kada je trebalo rješavati neki tezi međuplemenski spor. U ratu 1876-1878. bio je član Vrhovne komande Knjaza Nikole u Hercegovini i u operacijama prema Baru i Ulcinju. Za "Opšti imovinski zakonik" prikupljao je podatke zajedno sa Valtazarom Bogišićem.
CRNOJEVIĆ STEFAN
zetski vlastelin i gospodar Crne Gore 1451-1465. godine. Njegovo ime se u istorijskim izvorima pominje od 1426. godine. Pripisuje mu se podizanje tvrđave Đurđevac iznad Kotora, koja se 1426. godine pominje u ugovoru između Mlečana i srpskog despota. Tvrđavu je držao Stefan Crnojević, koji je već tad učestvovao u političkim događajima. Odatle je upadao u Grbalj i Paštroviće te mletačkim podanicima pričinjavao štetu, a u toku pregovora između Mlečana i srpskog despota odlazio je na despotov dvor. Za pregovora između mletačkog predstavnika i despota u Smederevu (1435) riješio je da se Đurđevac poruši.
Stefan je ojačao svoj položaj poslije prvog pada Despotovine (1439), istisnuvši braću iz uprave porodičnim posjedima. Za učvrsćenje vlasti Stefana Crnojevića od posebnog značaja bio je sporazum koji je 1455. godine sklopljen na Vranjini između mletačkog predstavnika i predstavnika pedeset jedne "družine ili opštine" iz Gornje Zete. Tim sporazumom Stefan priznaje mletačku vrhovnu vlast, ali kako se ova u brdovitim predjelima Gornje Zete nije ni osjećala, unutrasnju politiku mogao je voditi samostalno. Do kraja života održavao je dobre odnose sa Mletačkom Republikom, a imao je neprijateljski stav prema Turcima. Međutim, za vrijeme njegove uprave ni jedna veća vojska nije napala Zetu, a manje pljačkaske pohode Turaka uspješno je suzbijao.
CRNOJEVIĆ IVAN
gospodar Crne Gore 1465-1490. godine. U narodnoj tradiciji poznat je pod imenom Ivan-beg. Poslije smrti svog oca Stefana postao je vladar i gospodar Crne Gore, naslijedivši državu, dobro obezbijeđenu utvrđenim gradovima, ali i vazalski odnos prema Mlatačkoj Republici koji je odmah na početku svoje vladavine pokušao da raskine. Uz pomoc mletačkih pobunjenika iz Grblja i Paštrovića već u proljeće 1465. godine napao je Kotor. Sa hiljadu dukata bila je tada ucijenjena njegova glava, pa su neprijateljstva propratili krvavi obračuni. Pošto se našao u teškoj situaciji, bio je prinuđen da posredstvom Herceg- Stefana, kod kojeg je ranije bio u zatočeništvu deset godina, od Signorije moli oprostaj za svoju grešku... Mir je zaključen u novembru 1466. godine, kada mu je vraćena vojvodska titula te određena plata od 600 dukata, uz obavezu da mletačke odmetnike prinudi na pokorsnost. Kotorani su potom mogli da nesmetano ubiraju svoje prihode u Grblju, Paštrovićima i Crmnici, koja je pripadala Kotoru, ali je bila pod upravom Ivana Crnojevića. 1479. godine Turci su skršili posljednji Ivanov otpor. On je morao da izbjegne u Italiju, a Turci su tada privremeno zagospodarili Crnom Gorom.
Iz Italije se vratio poslije smrti Mehmeda II (1481), priznavši tursku vrhovnu vlast. Nova prijestonica obnovljene države bio je prvo Obod (brdo iznad Rijeke Crnojevića). Godine 1482. u malom selu Cetinju, na dobrima porodice Crnojević, podigao je dvorac, a 1484. i Manastir. Cetinje je postalo nova prijestonica Crne Gore i stalno sjedište zetskog, odnosno crnogorskog Mitropolita. Iako je ponovo postao turski vazal, u svim unutrašnjim pitanjima zemlje suvereno je odlučivao. Inače, u Crnoj Gori su već nastale značajne promjene, pa je unutrasnje uređenje zemlje bilo mješavina feudalnog i rodovskog uređenja, đe državna vlast više posreduje nego sto zapovijeda. Umro je u ljeto 1490. godine. Kao vladalac ispoljio je priličnu diplomatsku vještinu u samostalnom istupanju i upravljanju državom. Najistaknutija je ličnost u dinastiji Crnojevića.
Posmrtni ostaci, za koje su stručne institucije utvrdile da pripadaju Ivanu Crnojeviću, su sahranjeni u Dvorskoj Crkvi na Cetinju 2010. godine, pored grobnice Kraljice i Kralja Crne Gore - Nikole i Milene Petrović Njegoš.
CRNOJEVIĆ ĐURAĐ
gospodar Crne Gore 1490-1496. godine. Na prijesto je stupio poslije smrti svog oca Ivana. Za svoje vladavine izbjegavao je sukobe s Turcima, a nastojao koliko je to zbog granicnih sporova bilo moguće, da prijateljske odnose odrzava i sa Mletačkom Republikom. Imao je više posjeda u Budvi i okolini, đe se, u slučaju sukoba s Turcima, mogao s porodicom skloniti. U unutrasnjoj upravi zadržao je pravna načela starog feudalnog društva, upotpunjena normama običajnog prava, koja su primjenjivana i za vrijeme vladavine njegovog oca.
Đurađ je osnovao prvu ćiriličnu štampariju na slovenskom jugu, koja je, uz to, bila i državna stamparija. Bio je vjest i hrabar ratnik, ali i pravi renesansni vladar: veliki ljubitelj knjige, darovit i za svoje vrijeme obrazovan, sa smislom za lijepo izražavanje i sa izvjesnim književnim ukusom. Napisao je testament (1499.) koji je uputio svojoj zeni i koji se, sudeći po prevodu (original nije sačuvan), ubraja među ljepše prozne sastave na našem jeziku onog vremena . S vlasti je otisao 1496. godine kada mu je, zbog veza sa francuskim kraljem Karlom VIII, zaprijetila opasnost od Turaka.
DAPČEVIĆ PEKO
general i funkcioner SFR Jugoslavije (Ljubotinj, Cetinje, 25. juna 1913- Beograd, 1999.) Apsolvirao Pravni fakultet. Član KPJ od 1933. Godine 1937-1939. borio se u španskom gradjanskom ratu; u španskoj republikanskoj armiji imao čin poručnika, pa kapetana. U NOR-u učestvuje od 1941. kao vojni rukovodilac na duznostima komandanta Lovćenskog odreda i Glavnog štaba Crne Gore, komandanta 4. Proleterske brigade, komandanta 2. Proleterske divizije koja se proslavila naročito u borbama na Neretvi, Drini i Sutjesci, zatim kao komandant 2. udarnog korpusa, cije su divizije ucestvovale u oslobodjenju Hercegovine, Crne Gore, Sandzaka i dijela Srbije, kao komandant 1. proleterskog korpusa, a zatim 1. Armijske grupe s kojom komanduje na Sremskom frontu i u zavrsnim operacijama.
Poslije rata nalazio se na dužosti komandanta 4. armije, Glavnog inspektora, zamjenika i načelnika Generalštaba JNA. Zavrsio je Višu vojnu akademiju "Vorosilov" u Moskvi. Bio je član AVNOJ-a. Bio je poslanik Savezne narodne skupstine, a po izlasku iz JNA i član Saveznog izvršnog vijćca. Odlikovan je ordenom Narodnog heroja, Ratne zastave, Narodnog oslobođenja, Partizanske zvijezde I reda i drugim odlikovanjima. Sahranjen je na beogradskom Novom Groblju.
DOŽIĆ GAVRILO
srpski Patrijarh (Vrujci u Morači, 17. maja 1881 – Beograd, 7. maja 1950). Gimnaziju učio u Beogradu, bogoslovsko-učiteljsku skolu u Prizrenu i Carigradu, više teoloske skole u Atini. Godine 1911. izabran za Mitropolita raško-prizrenskog, a 1913. postavljen za Mitropolita obnovljene pecke eparhije. U vrijeme Prvog svjetskog rata otisao dobrovoljno u crnogorsku-sandžačku vojsku, đe je organizovao akciju Crvenog krsta. Godine 1920. izabran za cetinjskog Mitropolita, a 1938. za srpskog Patrijarha. Bio na čelu delegacije koja je 1918. donijela u Beograd odluku nelegitimne Velike narodne skupštine u Podgorici o ujedinjenju Crne Gore i Srbije. Bio interniran od Austrijanaca u Prvom, a od Njemaca u Drugom svjetskom ratu.
Po završetku rata, Patrijarh Gavrilo se zbog nove vlasti ne vraća odmah u zemlju, nego tek nakon pregovora. Arhijerejski Sinod je 14. jula 1945. godine preko Ministarstva unutrašnjih poslova DFJ uputilo pismo Patriajrhu u kome ga moli da se što priije vrati u otadžbinu. 10. avgusta patrijarh je iz Rima stigao u Prag, te moli da mu se pošalje neko ko će ga dopratiti u Beograd. Patrijarh Gavrilo je stigao iz Praga avionom u Beograd u pratnji protojereja Ive Kaluđerovića dana 14. novembra 1946. godine. Odmah po dolasku preuzeo je sve dužnosti Partijarha
Patrijarh Gavrilo je umro 7. maja 1950. u Beogradu. Sahranjen je u beogradskoj Sabornoj crkvii, u južnom dijelu hrama, u neposrednoj blizini kneza Miloša i kneza Mihaila Obrenovića
ĐILAS MILOVAN
politički radnik, publicist i književnik (Podbišće, Kolašin, 4. juna 1911 – Beograd, 20. april 1995. godine). Studirao književnost i pravo u Beogradu. Član KPJ postao 1932. godine. Zbog revolucionarne aktivnosti uhapšen u novembru 1933. i osuđen na tri godine robije. Po izlasku s robije član MK KPJ za Beograd, zatim PK KPJ za Srbiju. U CK KPJ kooptiran 1938, a na Petoj zemaljskoj konferenciji KPJ izabran za člana Politbiroa CK KPJ. Kao delegat CK KPJ učestvovao u organizovanju ustanka u Crnoj Gori. Bio član Vrhovnog štaba, član Prezidijuma AVNOJ-a, član Misije NOVi POJ u Moskvi i ministar u Vladi DFJ, general-lajtnant JA. Zbog liberalističkih shvatanja koja su bila u suprotnosti s osnovnom političkom linijom usvojenom na VI kongresu SKJ i vodila razbijanju idejnog i organizacionog jedinstva SKJ, na vanrednoj sjednici CK SKJ u januaru 1954. godine isključen je iz članstva SKJ. Kasnije (1955 – 1962), zbog neprijateljskog rada protiv protiv interesa socijalističke Jugoslavije, više puta je osuđivan na kazne strogog zatvora (ukupno 13 godina), lišen čina i odlikovanja i penzionisan. U inostranstvu je objavio više knjiga i napisa koje su bile zabranjene u Jugoslaviji sve do kraja osamdesetih i početka devedesetih godina. Najpoznatije su "Nova klasa", . "Anatomija jednog morala", "Nesavrseno drustvo", "Lov na ljude", "Revolucionarni rat", "Vlast i pobuna","Pad nove klase", "Izgubljene bitke","Crna Gora".
Đilas je jedini Jugosloven dobitnik Medalje Slobode, koju mu je uručio Edvard Kenedi 1969. godine u Americi. Sahranjen je u svom rodnom mjestu Podbišće.
GAGOVIĆ ARSENIJE
Arhimandrit manastira Piva (Piva? – Mostar 1817?). Prvi put se pominje 1783. kao jeromonah Hilandara. Dva puta je isao na hadžiluk. Od 1788. je nastojatelj manastira Piva, koji je i obnovio. Godine 1803. otputovao je u Rusiju, đe je ruskom dvoru izložio plan za oslobođenje Južnih Slovena od Turaka i tražio pomoć za otvaranje bogoslovsko-učiteljske škole u Pivi. U povratku se zadržao kod karlovačkog Mitropolita Stratimirovića s kojim je razmatrao mogućnost ustanka protiv Turaka. Gagović je aktivan u pokretu otpora Turcima. Godine 1811. putuje u Rusiju, ali su ga Rusi iz Bukuresta po zadatku vratili u Hercegovinu. Tada se sastao i sa Karađorđem. Pred kraj 1812. ponovo polazi u Rusiju, đe je ostao četiri godine. Ruska vlada dodijelila mu je za zasluge penziju, a manastiru Pivi pomoć u novcu i knjigama. Poslednji put se spominje 17. marta 1817, kada se nalazio u Odesi. Izgleda da je pri povratku uhvaćen od Turaka i te godine ubijen u Mostaru.
GVOZDENOVIĆ ANTO
general i političar (Ćeklići kod Cetinja 26. januara 1853 – 2. septembra 1935). Zavrsio medicinu u Moskvi. Kao dobrovoljac istakao se u rusko-turskom ratu 1877 – 1878. U Ahal Tekinskoj ekspediciji generala Skobeljeva 1881, na bojištima centralne Azije, dobio je čin majora. Nastavio vojnu karijeru i u rusko-japanski rat ulazi kao general. Prvi svjetski rat ga je zatekao u Francuskoj, u čijoj armiji je sluzio do 1915, kada je prešao u Crnu Goru. S kraljem Nikolom, početkom 1916, emigrirao je u Francusku, đe je kao predstavnik emigrantskog dvora i vlade obavljao značajne politicke zadatke.
Imenovan za crnogorskog ambasadora u Vašingtonu, a takođe je bio na uličnoj ceremnoniji odavanja počasti Kraljevini Crnoj Gori u Njujorku u jesen 1918. godine. Potom je general Gvozdenović bio i član crnogorske delegacije na Versajskoj konferenciji (skupa sa crnogorskim premijerom Jovanom Plamencom i dr. Perom Šoćem). Ukazom Kraljice Milene Petrović imenovan za crnogorskog premijera 1922. godine, ali u stvarnosti, Vlada Kraljevine Crne Gore je u to vrijeme bila ostala bez ikakvoga međunarodnoga uticaja.
Godine 1925. se, nakon amnestije, vraća u Kraljevinu SHS. Narednih osam godina, poput drugih amnestiranih crnogorskih emigranata, živi u Beogradu, u apartmanu hotela "Kosovo". Inače, crnogorskim povratnicima je bilo zabranjeno putovati u Crnu Goru dvadesetih godina prošlog vijeka. Podržavao je Crnogorsku Stranku.
Tek 1933. godine se vraća u rodne Ćekliće, đe je i sahranjen 1935. godine, kada je i umro.
m KOKOLJA TRIPO
slikar (Perast, 28. februara 1661 – 18. oktobra 1713). Slikarstvo je učio, vjerovatno, u Veneciji. Najznačajnije je njegovo djelo slikarska dekoracija unutrašnjosti crkve Gospe od Škrpjela na ostrvcetu ispred Perasta.
Kokoljine su slike izrazito barokne, pune temperamenta i dinamike, no kvalitativno neujednačene, noseći često izraziti provincijski pečat. Dominatan je kod njih uticaj venecijanskog slikarstva iz 17. vijeka. Kokolja je prvi unio pejzaz i mrtvu prirodu kao samostalnu temu u barokno slikarstvo Dalmacije i Crne Gore.
KOVAČEVIĆ SAVA
proslavljeni ratni komandant, narodni heroj (Nudo, Grahovo, 1905 – Krekovi na Sutjesci, 13. juna 1943). U svim borbama ističe se ličnom hrabrošću i vještinom komandovanja. Bio je zamjenik komandanta Glavnog štaba za Crnu Goru i Boku i član Vrhovnog staba, od juna 1942. godine komandant Pete crnogorske proleterske brigade, s kojom se u julu 1942. godine probija sa Zelengore u Bosansku krajinu. U Četvrtoj neprijateljskoj ofanzivi sa svojom brigadom učestvuje u borbama za oslobođenje Prozora, u borbama protiv njemačkih snaga kod Konjica i u razbijanju četnika na lijevoj obali Neretve. Marta 1943. postao je komandant Treće divizije. Veoma skroman, omiljen i popularan kod boraca i naroda bio je primjer neustrašivog revolucionara i jedan od najvećih junaka Narodnooslobodilačkog rata u Jugoslaviji. Za narodnog heroja proglašen je 6. jula 1943. godine. Sava Kovačević je odlikovan je sovjetskim Ordenom Kutuzova.
Sahranjen je na Sutjesci, Bosna i Hercegovina.
JOVANOVIĆ BLAŽO
društveno politički radnik (Velje Brdo, Podgorica, 28. marta 1907 – Igalo, Herceg Novi, 4. februara 1976.). Pravo studirao u Beogradu i Zagrebu, đe je diplomirao 1931. Bio je prvi predsjednik Vlade CG (od aprila 1945. do 1953), predsjednik IV Skupstine NRCG, predsjednik Skupštine SRCG 1954-1963. Prvi je predsjednik GO SSRNCG i Glavnog odbora SUBNORCG. Bio je poslanik Ustavotvorne skupstine DFJ. Od 1945. do 1963. stalno je biran za poslanika NS NRCG, odn. SRCG, i Savezne skupštine. Predsjednik je Ustavnog suda Jugoslavije 1963-1975. godine. Inicirao je saradnju evropskih ustavnih sudova. Izabran je jula 1971. u IK svjetske organizacije pravnika "Svjetski mir putem prava". Umro je 4. februara 1976. godine u Igalu, a sahranjen je u Podgorici. Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i velikog broja stranih i jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 10. jula 1953. godine.
LALIĆ MIHAILO
književnik (Trepča, kod Andrijevice, 7. oktobra 1914 – Beograd, 1992). Gimnaziju završio u Beranama; studirao pravo u Beogradu. Već u ranoj mladosti prišao revolucionarnom radničkom pokretu i bio je često hapšen. U NOB-u učestvuje od 1941. godine. Zarobljen 1943, iste godine bježi iz zarobljenčckog logora u Solunu i pridružuje se grčkim partizanima; 1944. vraća se u Crnu Goru. Poslije oslobođenja bio je direktor Tanjuga za Crnu Goru (1945-1946), urednik "Borbe" (1946-1955), zatim urednik u Izdavačkom preduzeću ."Nolit".
Prvi je dobitnik "Njegoševe nagrade" 1963. za roman "Lelejska gora". Dobio je NIN-ovu nagradu 1973. za roman "Ratna sreća". Dobio je nagradu "21. jul", najviše priznanje opštine Berane, 1962. godine, kada je nagrada i ustanovljena. Umro je u Beogradu 1992. godine, đe je i sahranjen.
LUBARDA PETAR
slikar (Ljubotinj, Crna Gora, 27. jul 1907 – Beograd 13. februara 1965). Umjetničku skolu u Beogradu upisuje 1925. ali je poslije nekoliko mjeseci napušta. Odlazi u Pariz đe kratko vrijeme studira na "Akademie des Beaux Arts ", poslije prvih utisaka napušta i nju, do 1932. i izlaze u Salonu nezavisnih. Po dolasku u Beograd najcešće se pojavljuje na proljećnjim i jesenjim izložbama Udruženja likovnih umjetnika. Poslije oslobođenja,1946-1950, živi i slika na Cetinju, a sredinom 1950. vraća se u Beograd. Učestvovao je na mnogim izložbama u zemlji i inostranstvu: na internacionalnoj izlozbi u Parizu 1937. (Grand prix), na Bijenalu u Veneciji 1950. i 1960, na Bijenalu u Sao Paolu 1953. (otkupna nagrada), na Bijenalu u Tokiju 1955. (nagradjen), na izložbi Pedeset godina moderne umjetnosti 1958. u Briselu. Samostalne izlozbe imao u Beogradu (1933, 1934, 1951), Titogradu (1959), Ljubljani (1960), Parizu (1952, 1954), i Londonu (1955). Bio je clan SANU od 1961. godine.
Slikarsku zaostavštinu poklanja Beogradu 1973. godine. Kuća u kojoj je živio pretvorena je 2014. godine u Muzej Petra Lubarde. Godine 1997. ustanovljeno je najveće priznanje „Petar Lubarda“ koje se dodeljuje za likovnu umetnost u Crnoj Gori. Sahranjen je na beogradskom Novom Groblju, pored grobnice Danila Kiša.
LJUBIŠA STEFAN MITROV
književnik (Budva, 29. februar 1824 – Beč, 11. novembra 1878). Sin pomorca, porijeklom iz Paštrovića, osnovnu školu učio je u Budvi, kasnije je kao samouk upotpunjavao obrazovanje. Godine 1843. bio je sekretar budvanske opštine, 1848. učestvovao aktivno u Bokeškoj skupštini. Od 1861. je predstavnik Bokokotorskog okruzja u Dalmatinskom saboru u Zadru i delegat ovog sabora u Carevinskom vijeću u Beču; od 1870. predsjednik Dalmatinskog sabora, do nekoliko mjeseci pred smrt.
Osnovu Ljubišine političko-nacionalne djelatnosti čini borba protiv italijanštine u Dalmaciji, a za vlastito nacionalno biće... Njegova taktika u bečkom Carevinskom vijeću bila je usmjerena na dobijanje sitnih političkih i ekonomskih ustupaka od bečkog rezima., ograničenih na Boku Kotorsku i Dalmaciju. U svojoj "Autobiografiji", pisanoj 1878. kada je morao da ode sa polozaja predsjednika Dalmatinskog sabora, Ljubiša je izlozio metode i ciljeve svoje političke djelatnosti. Knjizevnim radom počeo se baviti već 1845, kada je objavio kraći etnografski spis o Paštrovićima, u kojem je pokazao poznavanje narodnog usmenog predanja; 1851 napisao je nekrolog Njegošu. Prevodio je u narodnom stihu odlomke iz Dantea i Ariosta, 1866. ispjevao je u desetercima pjesmu "Boj na Visu", 1868. priredio je prvo latinično izdanje "Gorskog vijenca" davši i prve komentare teksta. Ali književni glas Ljubisa je stekao pripovijestima iz bokeške i crnogorske sredine, koje je pisao posljednjih godina života (1868 –1878).
Pripovijetke ("Šćepan Mali", "Prodaja patrijare Brkica", "Kanjoš Macedonović", "Skočidjevojka", "Pop Andrović novi Obilić", "Krađa i prekrađa zvona", "Prokleti kam", "Gorde i sud dobrih ljudi") kao i nedovrsena "Pričanja Vuka Dojčevića" Ljubisa je napisao po narodnom predanju, ali ne kao skupljač folklornih tvorevina i opisivac narodnih običaja, nego kao stvaralac koji na svojstven način dograđuje narodna pričanja i daje im originalan umjetnički oblik. Neke njegove pripovijesti, kao na primjer "Kanjoš Macedonović", idu u najbolja ostvarenja svoje vrste u jugoslovenskoj knjizevnosti.
Umro je u Beču 1878. godine. Njegovi posmrtni ostacu su 1885. godine preneseni i sahranjeni ispred Crkve Sv. Trojice u Budvi.
MAKARIJE
jeromonah, prvi štampar, glavni majstor štamparije Crnojevića na Cetinju. Smatra se da se Makarije već ranije bavio štamparskim zanatom u Veneciji. Uveo je u Cetinjsku štampariju tehnički postupak kod kojeg se naslovi pojedinih poglavlja režu u jednom klišeu. Poslije bjekstva Đurđa Crnojevića iz Crne Gore, Makarije odlazi u Vlašku i tamo postavlja temelje rumunskom štamparstvu. Iz ovoga perioda najpoznatija su dva njegova jevanđelja, jedno iz 1510, sa predstavama, na početku teksta, crkvenih meloda koji sjede pred crkvom (vjerovatno trgovskom); drugo je štampano u Trgovištu 1512, sa dosta skromnim grafičkim ukrasom.
Pred kraj života Makarije odlazi na Svetu Goru i stupa u bratstvo manastira Hilandara, đe se 1526. pominje kao iguman. Posljednja vijest o njemu datira iz 1526-1528, kada je napisao jedan manji geografski spis.
MIĆUNOVIĆ VELJKO
narodni heroj (Velestovo, Cetinje 1916 — Beograd 1982), učesnik Narodnooslobodilačke borbe, društveno-politički radnik SFRJ i Crne Gore.
U danima Trinaestojulskog ustanka, 1941. godine Veljko je organizovao narodni otpor italijanskom okupatoru. Aprila 1942. godine izabran je za člana Pokrajinskog komiteta KPJ za Crnu Goru i Boku. Kao učesnik Druge proleterske udarne brigade, učestvovao je u bici na Sutjesci juna 1943. godine.. Početkom 1944. godine postavljen je za načelnika Odjeljenja za zaštitu naroda za Crnu Goru.
Posle oslobođenja Jugoslavije, Veljko je obavljao mnoge odgovorne državne i partijske funkcije. Bio je: ministar unutrašnjih poslova u Vladi Narodne Republike Crne Gore, načelnik Odjeljenja za zaštitu naroda za Beograd, pomoćnik ministra unutrašnjih poslova FNRJ Aleksandra Rankovića, direktor Generalne direkcije metalurgije i član Vlade FNRJ, od 1971. član Predsjedništva SFRJ. Takođe, bio je ambasador u Sovjetskom Savezu u dva mandata i u S.A.D.
Posljednjih godina života, Veljko Mićunović je, uprkos teškoj bolesti - paralizi, koja mu je oduzela desnu ruku, pripremio i objavio dvije knjige: „Moskovske godine 1956-58“ i „Moskovske godine 1968-71“, koje su bile vrlo zapažene i prevedene na više stranih jezika. Njegov brat Vukašin takođe je bio učesnik Narodnooslobodilačkog rata, a kasnije aktivni društveno-politički radnik.
Umro je 1982. godine u Beogradu. Sahranjen je u Aleji zaslužnih građana na Novom groblju.
Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i velikog broja stranih i jugoslovenskih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. 11. 1953. godine.
MILUTINOVIĆ SIMA SARAJLIJA
književnik i istoričar (Sarajevo, 3. oktobra 1791 – Beograd, 30. decembra 1847). Milutinovićeva porodica je, bježeci iz Sarajeva od kuge, 1793. došla u Beograd, đe mu se otac bavio trgovinom i 1799. presao u Zemun. Milutinović se školovao u Beogradu i Zemunu, zatim četiri godine u Segedinu, pa u Sremskim Karlovcima. Godine 1809. je prešao u Srbiju, učestvovao u borbama na Drini, bio pisar Praviteljstvujušćeg ovjeta u Beogradu. 1827. godine dolazi u Crnu Goru i postaje sekretar i saradnik vladike Petra I i učitelj njegova sinovca Rada, docnijeg vladike Petra II. Kasnije na poziv kneza Miloša prešao je u Srbiju, đe ostaje do kraja života u različitim službama, najprije u policiji, pa kao pomoćnik krajinskog serdara, istoriograf kneza Miloša, carinik, diplomatski agent za veze sa Crnom Gorom.
Njegova zbirka narodnih pjesama: "Pjevanija crnogorska i hercegovacka" dragocjena je za proučavanje narodne poezije. "Istorija Cerne Gore od iskoni do novijeg vremena" uglavnom rađena po narodnoj tradiciji, sadrži nekoliko istorijskih dokumenata. Tu je pored ostalog, i drama "Dika crnogorska" u kojoj se izlaže istorija Crne Gore od Kosovske bitke do istrage poturica.
Znatan je i njegov uticaj na stvaralastvo Petra Petrovica Njegosa. Mnogi ističu da je on zaslužan za "srbovanje" kod Njegoša i da je njegov uticaj na crnogorskog Vladiku bio veliki. Neki, čak, tvrde da se Milutinović služio i spletkama i pripisivao i neke epske pjesme samom Njegošu, iako Njegoš nije njih napisao. Umro je i sahranjen u Beogradu.
MILJANOV MARKO
vojvoda Kučki, perjanik, senator (Medun, 24. aprila 1833 – Herceg Novi, 15. februara 1901). Od rane mladosti učestvuje u oslobodilačkoj borbi protiv turskog ugnjetavanja, prvo u gerilskim akcijama, zatim na čelu svog plemena Kuči i, najzad, kao jedan od istaknutih prvaka u Crnoj Gori. Izuzetno hrabar, demokratskih pogleda, postojan u svojoj vojnickoj i političkoj aktivnosti, Miljanov je stekao visok ugled i siroku popularnost u Crnoj Gori. Bio je prvo, od 1856, perjanik, zatim vojvoda kučki i član Senata. Učestvovao je u radu izaslanika Ujedinjene omladine, okupljenih na Cetinju 1870. godine. Usljed neslaganja s politikom knjaza Nikole oduzeto mu je 1883. vojvodsko zvanje, ali time njegov ugled u narodu nije opao. Da čita i kojekako piše naučio je tek kao pedesetogodišnjak.
Povučen iz javnog života, u osami medunskoj, počeo je, bez naročitog sistema, da baca na hartiju narodna predanja i svoja lična iskustva i zapažanja. Tako su nastala njegova književna djela, štampana najvećim dijelom tek poslije njegove smrti. Najzapazenije od njih "Primjeri čojstva i junastva", sredio je za štampu Simo Matavulj. U vrlo izrazitom plemenskom dijalektu, anegdotski zbijeno, Miljanov je davao ostre likove ljudi koji su mu bili "poznati lično ili po kazivanju", birajući one trenutke njihova života u kojima su najpotpunije i najneposrednije mogli izraziti svoju čovječnost. I ostala znatno obimnija djela Miljanova, "Pleme Kuči" i "Život i običaji Arbanasa", najsnažnija su kada ocrtavaju izrazite predstavnike patrijarhalne zajednice, mada u njima ima i vrlo sugestivnih slika opštih tegoba života. Umro je u Heceg Novom, a sahranjen na Medunu.
MITROFAN BAN
arhiepiskop cetinjski i Mitropolit Crne Gore i Brda (Grbalj, 1841 – Cetinje, 30. septembra 1920.) Osnovnu školu učio kod prote Ercegovica u rodnom mjestu, a monaško obrazovanje dobio u manastirima Praskvici i Savini. Od 1866 – 1869. bio je upravnik Praskvice. Pred kraj 1869. prešao u Crnu Goru, đe je do 1879. upravljao manastirom Morača. Istakao se u bojevima (1876 – 1878) za odbranu manastira Morače. Imenovan za administratora Cetinjske mitropolije 1882, a za Mitropolita na Cetinju 1884. Posvećen u Petrogradu 1885. Organizovao Crnogorsku Pravoslavnu Crkvu u Crnoj Gori, uredio plate svještenicima i uspostavio duhovne sudove.
Bio je najplodniji bogoslovski pisac svog vremena u Crnoj Gori. Godine 1918. izabran je za predsjednika Središnjeg sabora za ujedinjenje Crkve; sabor je 1920. izvršio prisajedinjenje CPC u SPC. Kasnije, prozvan je "grobarem crnogorske crkve". Iste te godine je i umro. Sahranjen je u Cetinjskom Manastiru.
NIKAC OD ROVINA
crnogorski junak (selo Rovine, između 1720 - 1726. - 1776), zvao se Nikac Tomanović. Bio je iz cuckog plemena u Katunskoj nahiji. Nikac je bio čobanin koji je rano počeo da ide u pljenidbu na muslimanska imanja po Hercegovini.
U ratnom okršaju na Čevu 1756. godine Nikac je sa odredom od tridesetak zažetih junaka prodro u turski logor i ubio Osman pašu koji je predvodio osmansku vojsku. Tada je Nikac teško ranjen, ali je uspio da iznese živu glavu i zaliječio se u Boki Kotorskoj. Ne zna se tačna godina Nikčeve smrti, a poginuo je u sukobu sa nikšićkim Osmanlijama. Nikšić je bio izuzetno moćan grad u kome je bila krajiška osmanska sila i Crnogorci su vodili sa njima česte sukobe. Glava se Nikcu osušila na bedemu grada Nikšića.
PALTAŠIĆ ANDRIJA
štampar i izdavac (Kotor, oko 1450-Venecija, oko 1500), djelovao u Veneciji 1477-1493. godine. Ne zna se kod koga je bio na nauku, ali je to očigledno bio neki istaknutiji mletački majstor-tipograf, jer knjige koje je Paltašić štampao idu svojom izradom i estetskim izgledom među najuspjelije proizvode venecijanskog štamparstva 80-ih godina 15. vijeka. Prema kolofonu na njegovom izdanju Rimskih misli, tipografska oficina Andrijina nalazila se nedaleko od crkve Svetog Marka "apud sanctam Maricam formosam".
Koliko je danas poznato, Paltašić je u periodu od 16 godina svoje djelatnosti štampao ukupno 41 knjigu.
PAVLOVIĆ PEKO
 vođa ustanka, junak (Cevo, Cetinje, 1818 – Cetinje, 1903.). Njegovi junački podvizi u borbama protiv Turaka prema Nikšiću i prema turskim utvrđenjima u Hercegovini učinili su ga jednim od najpopularnijih junaka. Postao je komandant čevskog bataljona. Kada je planuo hercegovacki ustanak, 1875, knjaz Nikola ga šalje u Hercegovinu, đe je postao stvarni vođa ustanka. Talentovan vojskovođa i dobar poznavalac ljudi i prilika u Hercegovini, on je znao da primjenjuje posebnu taktiku u načinu ratovanja: frontalne borbe pretvarao bi iznenada u gerilske i, kombinujući ih, zbunjivao je, neprijatelja i zadavao mu uvijek velike gubitke.
Zbog spora sa knjazom Nikolom i njegovim tastom vojvodom Petrom Vukotićem morao je da emigrira iz Crne Gore. Živio je neko vrijeme kao emigrant u Srbiji i Bugarskoj. Poslije nekoliko godina vratio se ponovo u Crnu Goru i ostao je na Cetinju do smrti.
PETROVIĆ NJEGOŠ, porodica u Crnoj Gori iz koje su, od Vladike Danila, tj. od 1696. do 1918, bili crnogorski vladari.
PETROVIĆ DANILO
vladika crnogorski, osnivač dinastije Petrović – Njegoš (Njeguši, oko 1670 – manastir Podmaine, januara 1735). Izabran za vladiku crnogorskog 1697. Njegova crkvena vlast protezala se, pored Crne Gore i Brda, i na susjedne primorske opštine i najbliže turske gradove. Njegov prvi zadatak bio je da sredi prilike u zemlji; da iskorijeni krvnu osvetu, da izmiri zavadjena bratstva i plemena i poveže ih sto tješnje među sobom.
Za Danila uspostavljene su prve politicke veze između Rusije i Crne Gore na inicijativu ruskog cara Petra I, koji se poslije pobjede nad Šveđanima sukobio s Turskom i u vezi s tim pozvao vladiku i Crnogorce u borbu protiv nje.
Dvadesetih i početkom tridesetih godina 18. vijeka crnogorsko-turski odnosi bili su uglavnom dobri, i pored manjih povremenih sukoba. Sam vladika uticao je na Crnogorce da sa susjedima žive u miru. Vladika Danilo morao je da rjesava i mnoga unutrašnja pitanja. Održavanju mira i sloge poklonio je punu pažnju. Bio je hrabar i mudar narodni vođa, čovjek širokih pogleda, prvi crnogorski vladika sa atributima jednog državnika. Sahranjen je na Orlovom Kršu, đe je kasnije podignut i Mauzolej.
PETROVIĆ DANILO I
Knjaz crnogorski (Njeguši, 25. maja 1826. – Kotor, 1. avgusta 1860), sin Stanka Stijepova, a brat vojvode Mirka Petrovića. Petar II Petrovic Njegoš odredio ga je sebi za nasljednika i omogućio mu prvo obrazovanje. Pred samu smrt poslao ga je u Petrograd na školovanje. Na putu za Petrograd Danilo I dobija u Beču vijest o Njegoševoj smrti i vraća se na Cetinje, đe su ga Senat i skup glavara proglasili 1. januara 1852. za vladara Crne Gore na osnovu Njegoševog testamenta. Spremajući se za ponovni odlazak u Rusiju, sugeriše svojim stričevima, predsjedniku Senata Peru, potpredsjedniku Đorđu, ideju o proglašenju svjetovnog knjaževstva. Na putu za Rusiju u Beču dobija i odluku Crnogorskog senata u šest članova, kojoj "narod crnogorski na sveobštem zboru" održanom na Cetinju 1. marta, rješava da "crnogorska država biva mirska i postaje nasljedno knjažestvo" i da se za knjaza potvrdi Danilo. Jedan primjerak odluke Danilo odnosi u Petrograd ruskom caru, koji u aprilu daje svoju investituru, a u julu Danilo preuzima vlast na Cetinju. Danilo zatim radi na sređivanju prilika u zemlji, odlazi u Beč da se zahvali austrijskom caru na ukazanoj pomoći i da postavi pitanje suvereniteta Crne Gore, sprovodi poslije toga administrativne i vojne reforme, modernizuje državni aparat, pomaže privredni i kulturni razvoj, zavodi carinu. Suzbija plemenski separatizam kaznenim ekspedicijama i stvaranjem novih glavarskih kuća. Zabranjuje donošenje odrubljenih glava, rezanje kose i grebanje lica zbog žalosti za umrlim, priređivanje pogrebnih daća i poslužbica, a naredio je da se krsno ime slavi samo jedan dan itd. .
Napoleon III prima ga u audijenciju 1857. kao nezavisnog vladara. Pri povratku u zemlju nastavlja ne samo propagandu za nezavisnost Crne Gore nego i šalje pomoc pobunjenim plemenima prema Hercegovini i Albaniji. To dovodi do vojne akcije Turske, koja se zavrsava crnogorskom pobjedom na Grahovu 1858. Ovim je crnogorsko pitanje nametnuto velikim silama. One intervenišu slanjem međunarodne ratne flote u dubrovačke vode i obrazovanjem međunarodne komisije za razgraničenje crnogorske teritorije. Komisija je završila rad 1859, sankcionisavši crnogorsku pobjedu i proširivši crnogorske teritorije. Učešćem i radom crnogorskog delegata u ovoj komisiji Crna Gora je dobila ravnopravan tretman i položaj u njoj, ali njen međunarodnopravni položaj ipak je ostao neizmijenjen. 31. jula 1860. crnogorski emigrant Todor Kadić, prerusen u paštrovsko odijelo, izvrsio je u Kotoru atentat iz lične osvete na Danila u trenutku kada se ovaj na kotorskoj obali ukrcavao u čamac, koji ga je trebao odvesti u Prčanj. Tesko ranjen metkom iz pistolja, Danilo je sjutradan podlegao ranama. Sahranjen je u Cetinjskom Manastiru.
PETROVIĆ SAVA
Vladika crnogorski (Njegusi, oko 1700 – Stanjevići, 26. februara 1781). Vladika i "upravitelj" Crne Gore. Poslije smrti svog strica vladike Danila 1735. izabran je na skupu plemenskih glavara za njegovog nasljednika. Okretan i pronicljiv, u prvim godinama vlasti stekao je ugled medju plemenima, ali brzo je klonuo i popustio pred samovoljom i plemenskom začaurenošću glavara.
Živio je povučeno u Primorju (u manastirima Maine i Stanjevići). Umjesto njega upravljao je opšteplemenskim poslovima njegov brat od strica Vasilije. Kada je Vasilije umro u Petrogradu 1766, u Crnoj Gori se rasplamtjela međuplemenska borba, što je Turcima omogućavalo da se uspješno miješaju u njen unutrašnji život. U tim uslovima pojavio se Šćepan Mali.
PETROVIĆ VASILIJE
Vladika crnogorski (Njeguši, 1709 – Petrograd, 10. marta 1766.). Pomoćnik vladike Save, a stvarno, mimo njega, "gospodar" Crne Gore sve do svoje smrti. Radeći neumorno na jedinstvu crnogorskih plemena, uporno je podsticao borbu protiv Turaka i mletačkog uticaja. Zavladičen u Beogradu 1750. godine želio je sto tješnje veze sa Rusijom, radi čega je išao u Petrograd tri puta: 1752, 1758. i 1765. U Rusiji je 1754. izdao političko-propagandni spis: "Istorija Cerne Gore", u namjeri da ruske vladajuce krugove zainteresuje za prijateljstvo nego je stalno sumnjičen zbog tobožnje neiskrenosti i sklonosti za avanture.
Ambiciozan, gotovo uvijek nerealan u procjenjivanju snaga i odnosa, on nije uspio da ostvari nijedan od svojih planova, zbog čega je ostao jedna od najtragičnijih crnogorskih ličnosti u 18. vijeku.
Sahranjen je u Petrogradu, Rusija, đe je i umro.
PETROVIĆ PETAR I
Vladika crnogorski (Njeguši, 1747 – Cetinje, 18. oktobra 1830), školovao se četiri godine u Rusiji (1762-1766), đe je bio upućen na preporuku svog strica Vasilija. Kada je Vasilije umro, vratio se u Crnu Goru i postao arhimandrit. Izabran za vladiku i "upravitelja" Crne Gore na opšteplemenskom zboru glavara poslije smrti vladike Save 1781. godine. Brzo je upoznao plemena i međuplemenske odnose i svojom snažnom ličnošću vršio gotovo pedeset godina odlučujući uticaj na proces učvršćivanja opšteplemenskog jedinstva i iz njega izrasle državne vlasti. U tu svrhu dao je prvi zakon 1796, koji je dopunio 1803, i stvarno dokinuo guvernadurstvo kao uporednu vlast; guvernadurstvo je formalno ukinio (1830) Petar II Njegoš. Petar I bio je u vezi sa Karađorđem, kome je davao podršku u toku Prvog srpskog ustanka.
Angažovanost Crnogoraca u Boki u borbi protiv francuskih jedinica sprječavala je pružanje veće pomoći Karađorđu, ali veze i odnosi stvoreni u početku srpskog ustanka nijesu se prekidali. Na proces stvaranja i izgrađivanja crnogorske države u početku 19. vijeka Petar I je udario svoj pečat, koji ga čini, prema zaslugama i sposobnosti, najznacajnijom ličnošću Crne Gore u 19. vijeku. Njegove mošti se nalaze u Cetinjskom Manastiru.
PETROVIĆ PETAR II
Vladika crnogorski (Njeguši, 1. novembra 1813 – Cetinje, 19. oktobra 1851), školovao se u Cetinjskom manastiru i u Boki. Naslijedio je, prema testamentu, svog strica Petra I kao vladika i "upravitelj" Crne Gore. Povodom vrenja i pobuna u Bosni, Hercegovini i Albaniji, pokusavao je da utiče na razvitak događaja u tim pokrajinama i interesu Crne Gore, ali je u tome imao malo uspjeha. U vezi s tim organizovao je i dva napada na Podgoricu (krajem 1831. i početkom 1832), ali su Crnogorci oba puta odbijeni sa velikim gubicima. Ukinuo je instituciju guvernadurstva, ustanovio Senat kao izvršnu vlast, imenovavši dvanaest senatora iz najuglednijih porodica. Zaveo je plaćanje poreza, postavio po nahijama kapetane i gvardiju, kao policijsku vlast potčinjenu Senatu. Nastojao je da tačno utvrdi granice Crne Gore prema Turskoj i Austriji. U tome je samo donekle uspio.
Petar II je odlučno razbijao plemensku začaurenost i glavarsku samovolju služeci se pri tome sredstvima kojima su se rijetko kada mogli služiti njegovi prethodnici (ubistva nekih neposlusnih glavara, vojničke mjere protiv nekih plemena, stvaranje novih položaja.
Prva Njegoševa zbirka pjesama štampana je na Cetinju 1834. Iz ovog perioda je i najobimnije Njegoševo djelo "Svobodijada" dovršena 1835. Ovo djelo nije štampano za Njegoševog života. Najznačajnija Njegoševa djela "Luča mikrokozma" "Gorski vijenac, "Lažni car Šćepan Mali" i "Ogledalo srpsko" nastali su nakon šestogodišnjeg perioda ćutanja od 1843. do 1847. godine. Sahranjen je u Crkvi na Lovćenu.
PETROVIĆ NIKOLA I
Knjaz, od 1910. Kralj Crne Gore (Njeguši, 7. oktobra 1841 – Cap Antibes, Francuska, 1. marta 1921). Sin "velikog vojvode" Mirka, a sinovac knjaza Danila. Školovao se u Trstu i Parizu. Poslije smrti Danila I (1860) skupština glavara na Cetinju bira ga, prema testamentu, za knjaza.
Zbog pomaganja ustanka u Hercegovini (1861) i borbi na granicama, Omer-pasa Latas je napao na Crnu Goru 1862. Pošto ova nije imala dovoljno snage da se sama odupre nadmocnijoj sili, Nikola je u avgustu iste godine zatrazio mir. Turski uslovi su bili teški, ali na intervenciju velikih sila Porta je neke od njih izmijenila ili ublažila. Otada knjaz Nikola mijenja unekoliko spoljnopolitičku orijentaciju i umjesto naslona na Francusku, od vremena njegovog strica, okreće se prema Rusiji. Iskustvo iz tek proteklog rata naučilo ga je da bude obazriviji, pa je i orijentaciju prema Rusiji izvodio obazrivo, ne želeći da se zamjeri Austriji. Sa Srbijom kneza Mihaila želio je prijateljske odnose. Za vrijeme Hercegovackog ustanka (1875) postignut je sporazum izmedju srpske i crnogorske vlade za rat protiv Turske, i u junu 1876. one su istovremeno objavile rat.
Glavninom crnogorskih snaga knjaz Nikola je lično komandovao na frontu prema Hercegovini. Sa svojim jedinicama prodro je do Bisine, ali se u početku jula pod pritiskom jakih turskih snaga morao povući. Vještim manevrom i u snažnom naletu Crnogorci su ipak potukli tursku vojsku na Vučjem Dolu 16. jula 1876. godine. Pod komandom knjaza Nikole oslobođen je Niksic (27. avgusta 1877.), a poslije ogorčenih borbi i Bar (29. decembra 1877.), Ulcinj (6. januara 1878), i druga mjesta.
Po odredbama Berlinskog kongresa Crna Gora je uvecana za 5118 kvadratnih kilometara sa novih 116.000 stanovnika. Cijela njena teritorija iznosila je tada 9443 kvadratna kilometra sa 286.000 stanovnika. Ona je, dakle, više nego dvostruko uvećana.
Bio je uspješni vojskovođa tokom balkanskih ratova 1912. i 1913. ali je u Prvom svjetskom ratu, nakon teške Mojkovačke bitke 1916. godine, kada je Kraljevina Crna Gora pružila hrabar otpor austro-ugarskoj invaziji, morao kapitulirati.
Kralj Nikola se sa Vladom i Dvorom sklonio u Francusku, u egzil iz kojeg se nikada nije vratio. Bez obzira na Božičnu Pobunu i crnogorski komitski pokret koji je potrajao do 1929. godine i pokušajima crnogorske diplomacije na Versajskoj konferenciji, Crna Gora nije uspjela povratiti svoj međunarodno-pravni suverenitet izgubljen krajem 1918. prisajedinjenjem nakon nelegitine Podgoričke Skupštine u zajedničku družavu Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca.
Kralj Nikola I. je umro u emigraciji u Francuskoj, a pokopan je u ruskoj crkvi u San Remu (Italija).
Njegovi i posmtrni ostatci njegove supruge kraljice Milene Petrović su, uz najviše državne počasti, 1989. vraćeni i pokopani na Cetinju, u Dvorskoj crkvi na Ćipuru.
Kralj Nikola se bavio književnošću, a od objavljenih djela ističe mu se drama "Balkanska carica". Autor je I crnogorske himne "Onamo namo".
PETROVIĆ MIHAILO
princ crnogorski (Podgorica 01. Septembar 1908 - Pariz, Francuska 24. Mart 1986))(=
Mihailo je bio treće dijete Princa Mirka (inače, Mirko je jedini sin Kralja Nikole koji je imao potomstvo) Dimitrij Petrovića Njegoša (º1879, †1918) i Natalije Konstantinović (º1882, †1950), mladi princ Mihailo napušta Crnu Goru i odlazi u egzil sa šest godina sa Kraljevskom porodicom Kralja Nikole, 20. Januara 1916. Princ Mihailo je pohađao u privatnu školu u Napulju u Italiji. 7. Marta 1921. godine, nakon što se njegov stric Danilo Petrović Njegoš odrekao prijestola, princ Mihailo je proglašen od strane izbjegličke Vlade Kraljem Crne Gore de jure pod regenstvom njegove bake, Kraljice Milene.
Ova politička odluka nije imala nekog uticaja na njegov život kao tinejdžera. On je normalno završio svoje studije u Francuskoj, na Višoj Školi Lakanal High School of Sceaux (Hauts de Seine), nakon čega je nastavio studije pri Sciences Po Paris.
Kao Francuski državljanin, prije svega, sa svojih 22 godine, Princ Mihailo, kao vođa u Kraljevskoj porodici, odrekao se bilo kakve političke uloge za svoje potrebe i potrebe dinastije, priznajući Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca, pokorivši se svojim rodacima Karađorđevićima i na taj način je okončao period regenstva pod generalom Antom Gvozdenovićem 14. Septembra 1929. godine.
Bolujući od tuberkuloze, na preporuku svog pariskog doktora, Princ Mihailo ostaje u banjama Bretagne u Francuskoj i u vozu od Pariza do St. Brieuc, Côtes-d'Armor on srijeće svoju buduću ženu. 27. Januara 1941. godine ženi se u Parizu sa Geneviève Prigent, šćerom François Prigent (º1883, †1947), hirurgom u St. Brieuc i Blanche Bitte (º1883, †1958).
Nekoliko mjeseci poslije vjencanja, Aprila 1941. godine, ovaj par koji je živio u Parizu, uhapsen je od Gestapoa i prebacen u Nacistički Koncetracioni Logor Bad Homburg blizu Hamburga u Njemackoj. Za to vrijeme, princ Mihailo je primio predstavnika Italijanske Vlade koja mu je ponudila Kraljevsku Krunu Crne Gore, nakon sto je kao nezavisna država ponovo uspostavljena nakon raspada Jugoslavije. Mihailo je odbio Kraljevinu pod krilom Treceg Rajha i Fašisticke Italije pod Musolinijem, i ponovio svoje vjerovanje u ujedinjenu Jugoslaviju. Nakon osobođenja krajem 1943. godine, bio je ponovo uhapšen od strane Njemaca i zatvoren od Jula 1944. godine do Aprila 1945. godine.Za vrijeme dok je bio u zatvoru, 7. Jula 1944. godine u Saint-Nicolas-du- Pelem, Côtes-d'Armor u Francuskoj se rodiio njegov jedini sin, Nikola II Petrović Njegoš.
Godine 1948, njegov civilni list je priznat od nove Komunističke Vlade Jugoslavije. Sporazumom sa Titom, koji je cijenio prinčevu lojalnost ujedinjenoj Jugoslaviji, Mihailo i njegova žena su odlučili da dođu u Jugoslaviju. Oni su boravili u Beogradu i Mihailo je obavljao posao Šefa protokola u Ministarstvu Inostanih Poslova. Princ Mihailo je tada pośetio Crnu Goru, prvi put od 1916. godine. Ali, razočaran Titovim režimom, Princ se zajedno sa Princezom vratio u Francusku nakon provedenih godinu dana. Iz tog perioda njegovog službovanja u Beogradu, ostao je samo nadimak koji je dodijeljen Princezi Geneviève Prigent - " Crvena Princeza".
Odmah zatim, 11. Avgusta 1949. godine, u Parizu njegov brak je zapao u krizu. Nakon razvoda, njegova žena se odselila sa sinom Nikolom, prvo u Pariz, pa onda u Trebeurden, Côtes-d'Armor, Francuska, đe je radila kao terapeut za govor. Od tog dana, Princ Mihailo će gledati sina nekoliko puta preko godine. Princ Mihailo je našao posao kao komercijalni agent i povremeno kao prevodilac za śedište Pariske Policije. Njegove zvanične aktivnosti kao Princa Crne Gore su smanjene gotovo na nulu. Jedino se mogu pomenuti jedan dug put u Sjedinjene Američke Države, posjeta jugoslovenskim izbjeglicama, kao i prisustvo nekim kraljevskim ceremonijama...
Do svoje smrti, 24. Marta 1986. u Parizu, Princ Mihailo je vodio usamljenički i umjeren život, ali karakteran i bez neke kompromitacije, nikad ne koristeći svoje slavno porodično ime da bi ušao u drustvene krugove, ili da bi ostvario finansijske kontakte koji su mogli poboljšati njegovu vrlo tešku situaciju; radeći samo kratak period u Francuskoj, sa penzijom koja je bila vrlo mala, u stvari dovoljno samo za život. Princ Mihailo je sahranjen na groblju Thais u adminstativnom dijelu Pariza Val de Marne. Oko dvije stotine ljudi je prisustovalo crkvenoj ceremoniji u maloj Srpskoj Crkvi "Sv. Sava" u Parizu, u Francuskoj. Nakon vjerske ceremonije, Arhiepiskop Srpske Crkve u Njemačkoj je održao govor u kojem je evocirao uspomene na život Princa Mihaila. Njegov sin Nikola II je Princ prijestolonasljednik i u dogovoru sa crnogorskom Vladom regulisao svoj status u Crnoj Gori, dobio doživotnu penziju i stan.
PIVLJANIN (Nikolić) BAJO
crnogorski junak
Po predanju, rodom iz Pive, poginuo na Vrtijeljci, Cetinje, 1685. Opjevan u više narodnih pjesama kao vođa hajdučke ili uskočke družine. U mletačkim dokumentima pominje se 1669, kada sa porodicom i braćom Dmitrom i Petrom živi u Ravnim kotarima kod Zadra. Poslije Kandijskog rata nastanio se u Risnu 1670, odakle je preseljen u Istru, pa ubrzo u Ravne kotare (1674).
U početku Morejskog rata prešao u Kotor i u borbi protiv Turaka poginuo. Njegoš ga je opjevao u "Gorskom vijencu" kao jednog od najistaknutijih crnogorskih junaka.
PLAMENAC ILIJA
vojskovođa (Crmnica, 23. maja 1821 – 1917). Njegoš ga je postavio za plemenskog kapetana Crmnice; na čelu svojih plemenika Plamenac je izvojevao tri pobjede nad Turcima u ratu 1853. Istakao se kao vojskovođa i u ratu protiv Turaka 1862.
Knjaz Nikola ge je imenovao za senatora, a ubrzo zatim i za vojvodu Crmnice. U crnogorsko-turskom ratu 1876-1878. bio je u komandi južnog fronta (prema Albaniji). Odlikovao se umjesnošću u komandovanju u borbama na Fundini (1876), zatim na Trijepču (1876), na Maljatu i dr. Poslije rata postavljen je za ministra vojnog i na tom polozaju ostao do 1905.
PLAMENAC JOVAN
političar (Crmnica, 1879 - ? 1944), školovao se u Beogradu i Pakracu, na Univerzitetu u Jeni (Njemačka) zavrsio filozofsko-pedagosku grupu predmeta. Nastavnik u Bogoslovsko-učiteljskoj školi na Cetinju, zatim nadzornik osnovne nastave u Crnoj Gori, izabran je 1906. za narodnog poslanika. U Vladi Lazara Tomanovića bio je ministar prosvjete, a kasnije, u raznim vladama do aprila 1913, ministar unutrašnjih poslova. U januaru 1919. stavio se na čelo pobune protiv odluka Podgoričke skupštine o prisajedinjenju Crne Gore Srbiji (1918). Pošto je pobuna ugušena, prebjegao je u Italiju, đe ga je zbačeni crnogorski kralj Nikola imenovao za predsjednika vlade u emigraciji.
Nakon amnestije, Plamenac se vratio početkom 1925. u Beograd, đe je od Vlade Kraljevine SHS (Nikola Pašić - Svetozar Pribićević) dopio zaposlenje i platu u rangu ministra I. klase. Iako je dobijao platu, nije ništa radio. Bez obzira na to što je Plamenac odbijao raditi Srbi su ga, premda im je bio ljuti protivnik, veoma cijenili i nastojali su ga korumpirati ne bi li agitirao i trajno "smirio" Crnu Goru.
Nakon što su Plamenca u odvojene audijencije primili Nikola Pašić i Kralj Aleksandar Karađorđević, Crnogorci "ujedinitelji" jako su se bunili. Nikola Đonović je pisao protestne pamflete a poslanik Risto Jojić u u Skupštini podnio interpelaciju.
Plamenac je mirno živio u apartmanu hotela Moskva u Beogradu. Tokom 1930-ih oglašavao se u tadašnjem novinama i u oštrim polemikama branio je sebe, Crnu Goru i Crnogorce.
Do 1944. je Plamenac bio u Beogradu. Niko od istoričara nije utvrdio zbog čega je tačno Plamenac sredinom 1944. usred rata prevalio put od Beograda do rodne Crne Gore. Uhvatili su ga crnogorski partizani i po kratkom postupku strijeljali u okolini Cetinja.
POPOVIC Đ. SIMO
pjesnik, prevodilac, novinar, crnogorski političar i državnik (Tovarnik, Srem, 1846 - Ulcinj, 1921.), istaknuti kulturni i javni radnik, spada u izvanjce, koji su najduže boravili u Crnoj Gori i koji su svojim višestrukim djelovanjem zadužili njenu kulturu i političku istoriju. U Crnoj Gori je proveo oko četiri decenije i u njoj mu se zatvorio životni krug. Došao je u Crnu Goru u jesen 1870. po pozivu crnogorskog suverena Nikole I Petrovića Njegoša i u njoj ostao sve do 1821. godine. Ovaj, "prečanin" je, dakle, u Crnoj Gori proveo najveći dio svog stvaralačkog zivota i zauzimao visoke državne položaje. Na samom početku karijere u Crnoj Gori, povjereno mu je uređivanje prvijenca crnogorske žurnalistike i prvog književnog časopisa crnogorskog. U toku crnogorskih oslobodilačkih ratova protiv Turaka 1876 – 1878. godine Simo Popović je zadobio povjerenje knjaza Nikole koji ga je imenovao za svog i državnog sekretara.
Poslije uspješno završenih crnogorskih oslobodilačkih ratova 1876-1878, Simo Popović je jedan od članova Komisije za razgraničenje sa Turskom. Pripajanjem Ulcinja Crnoj Gori 1878. godine dolazi na polozaj guvernera Primorske nahije u Ulcinju. Godine 1896. Simo Popović je naimenovan za ministra prosvjete i crkvenih poslova Crne Gore, člana Državnog savjeta Ustavnog odbora. Prvih godina XX vijeka došlo je do izvjesnih nesuglasica između ministra Popovića i crnogorskog Knjaza. Simo Popović je maja 1903. podnio ostavku na ministarski polozaj motivišući je bolešću.. Autor je "Memoara".
ROVINSKI PAVLE
ruski naučnik, revolucionar i publicist (1831 – 1916). Završio Filozofski fakultet Kazanskog univerziteta. Od 1879. do 1906, sa kraćim prekidima, živio je u Crnoj Gori. U svojim naučnim radovima iz oblasti etnografije, istorije i jezika bavio se izučavanjem Rusije istočnog Sibira, Česke i jugoslovenskih zemalja. Glavni mu je rad "Crna Gora u prošlosti i sadasnjosti".
U ovom svom kapitalnom djelu, za koje je skupljao građu skoro tri decenije, Rovinski je dao svestranu i detaljnu sliku Crne Gore (geografski uslovi, arheologija, etnografija, istorija, kultura, savremeno stanje). Naročito je bogat i dobro obrađen etnografski dio knjige. U publicističkim člancima, u kojima je Rovinski uvijek branio interese jugoslovenskih naroda, kao i u njegovim putopisima, ima mnogo dragocjenih podataka i o Crnoj Gori.
Umro je u 84. godini u Petrogradu.
ŠĆEPAN MALI
samozvanac, vladar Crne Gore, porijeklom iz Bosne ili Dalmacije (? – 22. septembra 1773.). Uz pomoć pećkog Patrijarha Vasilija Brkića i predstavljajući se za ruskog cara Petra III, uspio je da se nametne Crnoj Gori za gospodara i održi na vlasti osam godina (1767-1773). Početkom oktobra 1767. crnogorski glavari na zboru u Ćeklićima i sa poklicima "živio car Petar III", zvanično su primili Šćepana za cara. Pošto je priznat za cara, Šćepan Mali je sproveo niz mjera koje su bile u suprotnosti s dotadasnjim običajnim pravom. Tako je proklamovao načelo: "ubice biće kažnjene smrću", čime je obuzdao krvnu osvetu. Batinanjem, zatvorom i globama nastojao je da iskorijeni pljačku i otimačinu. Za sprovođenje tih mjera organizovao je oružani odred koji je brojao do 50 ljudi.
Njegov lični autoritet znatno je opao poslije turskog napada na Crnu Goru, a sakaćenje u avgustu 1770, prilikom eksplozije jedne mine, gotovo je paralisalo njegovu aktivnost. Među drugim njegovim mjerama značajnije su popis stanovništva i pomicanje pijacnog dana s neđelje na petak. Pred kraj života bio je oslijepio. Ubijen je britvom, a ubica je bio Stanko Polikarpa.
SLADE JOSIP
hrvatski građevinar i arhitekta (Trogir, 23. mart 1828 — Trogir, 15. jun 1911)
Školovao se u Splitu i Padovi, đe je doktorirao filozofiju, a zatim završio studije građevinarstva. Od njegovih graditeljskih djela najznačajnija su: zgrada pozorišta u Šibeniku, palata Moretti na Čiovu, brojni putevi i mostovi u Boki kotorskoj i Crnoj Gori. Učestvovao je i u obnovi nekih renesansnih palata u rodnom Trogiru.
Slade je na poziv crnogorskog Knjaza Nikole I Petrovića tokom dvije decenije 20. vijeka projektovao niz važnih građevinskih objekata u Crnoj Gori, koji su i danas u upotrebi: Putevi: 1878. pravac od Njeguša (crnogorsko-austrougarska granica) do Cetinja; 1881. pravac Cetinje — Rijeka Crnojevića; 1882. pravac Rijeka Crnojevića — Podgorica; 1884. pravac Kotor — Cetinje (Slade je, radi ovladavanja strmim lovćenskim liticama nad Kotorom, projektovao 25 serpentina na trasi u pravoj liniji od kojih je nadjuža dva kilometra); 1896 — 1905. pravac Rijeka Crnojevića — Virpazar; vjeruje se da je Slade projektovao 1884. i putni pravac Bar — Virpazar. Zgrade: 1888. zgrada Zetski dom Crnogorskog kraljevskog pozorišta na Cetinju; 1899. zgrada austrougarskog poslanstva na Cetinju (sada sjedište Zavoda za zaštitu spomenika kulture); 1900. zgarada Dvorac kneza Nikole u Nikšiću (sada Gradski muzej i biblioteka); 1900. zgrada Lazaret u Herceg Novom. Infrastrukturni objekti: 1880-ih i 1890-ih radovi na izgradnji crnogorske pomorske luke Pristan (Bar); 1894. projekat Carev most u Nikšiću.
SOČICA LAZAR
vojvoda i brigadir crnogorske vojske (Plužine, 1838 – 12. januara 1910). Učesnik u ustaničkom pokretu Luke Vukalovića u Hercegovini, 1857-1862, i organizator otpora protiv turske okupacije Pive 1868. Bio povezan s pokretom narodnih vodja u Hercegovini, Drobnjaku i Vasojevićima – Bogdanom Zimonjićem, Novicom Cerovićem i dr. Istaknuti komandant iz hercegovackog ustanka i ratova protiv Crne Gore protiv Turske 1875-1878, učestvovao zajedno sa predstavnicima hercegovackih glavara na tajnom sastanku 26. jula 1875, odrzanom na Lovćenu, na kojem je donesena odluka o oruzanom pomaganju hercegovačkog ustanka. Pomagao ustaničke akcije u Hercegovini i Bosni 1881-1882. U periodu 1905 – 1907. aktivno je pomagao Klub narodnih poslanika, tzv. "klubasa" koji su se borili za uvodjenje ustavnosti u Crnoj Gori; 1907. bio je zbog političke djelatnosti u tom pravcu osuđen na 10 mjeseci zatvora.
Oženio je Jovanu, kći Marka Tasovca, hercegovačkog prvaka iz Trebinja. Imali su 17 đece, ali je većina poumirala za vrijeme ratova. Sin Risto bio je ban Zetske banovine za vrijeme Kraljevine Jugoslavije. Kći Joka bila je udata za barjaktara Perka Vukotić.
ŠTILJANOVIĆ STEFAN
ratnik iz prve polovine 16. vijeka, porijeklom iz Paštrovica. U istorijskim izvorima javlja se 1527-1540. kao pristalica Ferdinanda Habsburga u vrijeme unutrasnjih ugarskih borbi. Sluzio je velikaša Vladislava Morea i bio neko vrijeme kaštelan krajiških gradova Novigrada i Orahovice. Kasnije je upravljao Valpovom. Kao granicni zapovjednik slao je obavjestenja o planovima i pokretima Turaka.
Od Ferdinanda je u dva maha (1527-1533) dobio posjede u Slavoniji i Sremu. Ubrzo poslije Štiljanovićeve smrti nastao je u manastiru Sisatovcu kult "svetog i pravednog" despota Stefana Štiljanovića. Pohvalno slovo većinom sa neistorijskim podacima napisano je vec 1544/45. i sluzilo je kao podloga za kasnije povjesno slovo i sluzbu. Kult mu se raširio naročito u 18. vijeku, slikan je kralj na freskama, ikonama i bakrorezima 17-18. vijeka.
SV. LEOPOLD BOGDAN MANDIĆ
 eku
ekumenista, rođen je u Herceg Novom 12. 05. 1866. god. Jedan je od najvećih pobornika ekumenizma. Sv. Leopold je proveo gotovo sav svoj svještenički život u Padovi, đe je umro 1942. god. U sklopu kapucinskog samostana franjevaca u Padovi, nalazila se jedna mala sobica gotovo bez vazduha i svjetlosti u kojoj je 40 godina primao hiljade pokajnika. Otac Leopold se sluzio sa malo riječi, a imao je jedva čujan glas, ali njegova riječ je mijenjala živote. Još za svojega života činio je mnoga čudesa, a ona su se dešavala i poslije njegove smrti.
Njegov grob je postao mjesto koje je je do sada posjetilo preko milion hodočasnika, iz Italije i inostranstva, đe mu se mole i zahvaljuju. Njegova popularnost u svijetu je velika, tako da se crkve ili kapele, njemu u čast, grade na svim kontinentima. Jos za života su ga smatrali svecem, a kanonizovao ga je papa Ivan Pavle II 1983. god.
Njegova rodna župa Herceg Novi je za spomen dobila njegove mosti. To je dio kosti iz desne ruke, kojom je dijelio oproštenje grijeha i nalaze se u crkvi Sv. Leopolda. Glavna svečanost u njegovu spomen svake godine se odrzava 12. maja, na dan njegova rođenja.
VASILIJE OSTROŠKI
pravoslavni svetac (Popovo polje, 1610. - Manastir Ostrog, 1671.)
Sveti Vasilije Ostroški rođen je 28. decembra 1610. godine u selu Mrkonjići, u Popovom polju u Hercegovini. U manastiru Zavala kao dječak se opismenio, a prešavši u manastir Uspenja Presvete Bogorodice, zvani Tvrdoš, u trebinjskom kraju se i zamonašio.
Kao narodni pastir i prosvjetitelj, Vasilije je služio godinama, a poslije boravka u Svetoj Gori hirotonisan je sa nepunih trideset godina i postavljen za Mitropolita trebinjskog sa sjedištem u manastiru Tvrdošu. Nakon smrti mitropolita istočno-hercegovačkog Paisija Trebješanina, Vasilije dobija ovu upražnjenu eparhiju kojom je upravljao prvo iz Tvrdoša, a zatim prelazi u Ostrog.
Tu je nešto kasnije podigao i ukrasio crkvicu Časnog i Životvornog Krsta u Ostroškoj stijeni, koja je sačuvana do današnjih dana. Kada se bratstvo uvećalo, za igumana je postavio Isaiju, a on se povukao u isposnicu. Tu se i upokojio 29. aprila 1671. godine, a odmah po proglašenju za sveca, narod je počeo da dolazi na njegov grob da se moli.
Na grobu se dešavala mnogobrojna čuda, koja ni do danas, pored njegovih moštiju u Ostrogu ne prestaju. Manastir Ostrog danas je mjesto hodočašća za vjernike svih religija, a kult svetitelja raširen je ne samo u Crnoj Gori, već na cijelom Balkanu.
VARNAVA ROSIĆ
Patrijarh Srpske pravoslavne crkve u Jugoslaviji 1930-1937 (Pljevlja, 29. jula 1880 – Beograd, 23, jula 1937), Velesko-debarski episkop 1910-1920, 1920-1930. mitropolit skopski. Njegovim nastojanjem sagrađena je 1935. nova zgrada patrijarsije u Beogradu. Postigao je sporazum sa Rumunskom patrijarsijom o crkveno školskom zivotu Srba u Rumuniji. Njegova nagla smrt dovođena je u vezu s borbom vođenom u javnosti protiv konkordata (sporazuma sa Vatikanom).
Preminuo je usred Konkordatske krize u 57. godini života u Beogradu, 23. jula 1937. godine, u momentu izglasavanja konkordata u Skupštini Jugoslavije, koji, iako izglasan, nikada nije stupio na snagu. Patrijarh Varnava je privremeno sahranjen u malom hramu Svetoga Save na Vračaru.
VLADISLAVIČ RAGUZINSKI SAVA
ruski diplomata (Herceg Novi ili Dubrovnik, izmedju 1660. i 1670. – Petrograd, 17. juna 1738.) Njegov otac Luka preselio se iz Herceg Novog u Dubrovnik. Sava se bavio trgovinom i do 1708. bio je neke vrste ruski diplomatski agent u Carigradu. Dolazio je, ploveći i trgujući, do Azova, koji je Petar Veliki osvojio od Turaka, 1696, razvijajući trgovinski promet u cijelom crnomorskom basenu. 1708. nastanio se u Moskvi, đe stupa u "Posoljski prikaz" državnu službu koje je tada u Rusiji upravljalo odnosima sa inostranim državama, i u isto vrijeme preduzima zamašne trgovacke operacije. 1710. dobija zvanje dvorskog savjetnika. Učestvuje i ističe se u Prutskom ratnom pohodu Petra Velikog 1711. i dobija, "kao potomak bosanskih knezova Vladislavića", grofovsku diplomu i pravo da se potpisuje "grof Raguzinski". Poslije toga je do 1722. bio predstavnik Rusije u Crnoj Gori, Veneciji, Rimu i dr.
Vladislavič ima znatnih zasluga za balkanske Slovene. Dolazeći u njihove krajeve, podsticao je buđenje njihove oslobodilačke borbe, a pomagao je i razvijanje pismenosti, prije svega u hercegovačkim, primorskim i crnogorskim manastirima, svojim prilozima i knjigama. Dao je inicijativu da se djelo Marka Orbinija "Il regno del Slavi " prevede na ruski, pa je taj prevod, uz kritičke primjedbe, izašao u Petrogradu 1723. Vladislavic je umro u Petrogradu, a sahranjen je u Blagovjestenskom hramu manastira Aleksandra Nevskog.
VLAHOVIĆ VELJKO
narodni heroj i funkcioner SFRJ, Velimir Veljko Vlahović (Trmanje, kod Kolašina, 2. septembar 1914 — Ženeva, 7. mart 1975) je bio učesnik Španskog građanskog rata i Narodnooslobodilačke borbe, visoki funkcioner SFRJ i narodni heroj Jugoslavije. Osnovnu školu završio je u rodnom mjestu, a gimnaziju u Podgorici i Beogradu, Studirao je mašinstvo na Tehničkom fakultetu u Beogradu, Pragu, na Sorboni (u Parizu) i diplomirao na Univerzitetu u Moskvi.
Za vreme studenskih demonstracija juna 1968. godine, u Beogradu, stao je na stranu studenata i dobio batine od policije. Umro je 7. marta 1975. godine u Ženevi. Sahranjen je u Aleji velikana na Novom groblju, u Beogradu Nosilac je Partizanske spomenice 1941. i velikog broja jugoslovenskih i stranih visokih odlikovanja. Ordenom narodnog heroja odlikovan je 27. novembra 1953. godine
VRČEVIĆ VUK
skupljač narodnog blaga, folklorist (Risan, 22. februara, 1811 – Dubrovnik 13. avgusta 1882). Bio administrativni činovnik u raznim mjestima Dalmacije i neko vrijeme učitelj u Grblju i Risnu.
Petar II Petrović Njegoš uzeo ga je 1836. za svoga pisara, 1852-1855. bio pisar knjaza Danila na Cetinju, 1861-1878 austrijski konzularni agent i vicekonzul u Trebinju.
Vrlo mlad bio se oduševio narodnim pjesmama. On postaje odani saradnik i pomagac Vuka Karadžica, s kojim se upoznao 1835. godine, u skupljanju narodnih umotvorina.
VUKOVIĆ GAVRO
crnogorski vojvoda ( Lopate, kod Lijeve Rijeke 1852 - Đurđevi Stupovi 1927).. Osnovnu školu učio je u manastiru Đurđevi Stupovi kod Berana i na Cetinju. Gimnaziju je započeo u Nici, maturirao u Beogradu 1869, diplomirao pravo na Velikoj školi u Beogradu 1873. On je prvi diplomirani pravnik iz Crne Gore. U toku studija ističe se osobitim smislom za pravne nauke. Njegov teorijski rad "Istorijski razvitak pravne svojine od rimskog doba pa do danas, dobio je nagradu akademijskog Saveta, iz fonda koji je odredio kralj Milan za podsticanje darovitih studenata za naučna istrazivanja.
Po završetku studija vratio se u Crnu Goru, đe zauzima visoke položaje i radi veoma odgovorne poslove. Postavljen je za sekretara Senata 1874. Ubrzo je postao član Velikog suda. Učestvuje u ratovima 1876-1878, vršeći odgovorne dužnosti. Po završetku velikih ratova, u eri složenih diplomatskih zapleta i pregovora sa Portom oko izvršenja odluka Berlinskog kongresa, imenovan je za poslanika u Carigradu sa veoma delikatnom dužnošću. Poslije nekoliko uspjesno obavljenih diplomatskih misija postao je ministar inostranih poslova Crne Gore. Na tom polozaju ostao je od 1889. do kraja 1905. godine. Od 1906-1908. predsjednik je Državnog savjeta. Na ovoj dužnosti je i penzionisan. Dva puta je biran za narodnog poslanika i to 1906. i 1914. godine. Poslije nelegitmne Podgoričke Skupštine 1918. neko vrijeme je bio opunomoceni ministar Kraljevine SHS u Carigradu. Umro je 1928. i sahranjen kod manastira Đurđevi Stupovi. Objavio je "Memoare".
VUKOTIĆ JANKO
crnogorski vojskovođa i serdar (Čevo, Cetinje, 18. Februar 1866. - Beograd, 4. Februar 1927.). Bio je sinovac Kraljice Milene Petrović Njegoš. Vojnu akadeniju je završio 1886. u Modeni (Italija) Brigadir Crnogorska vojske od 1902. godine. Takođe se angažirao i na političkom planu kao jedan od najlojalnijih suradnika kralja Nikole I. Petrovića.
U Prvom balkanskom ratu bio je zapovjednik Istočnog odreda koji je oslobodio: Mojkovac, Bijelo Polje, Pljevlja, Berane, Plav, Rožaje. Jedinice serdara Vukotića su prodrle duboko na teritorij Kosova, zauzevši gradove Đakovicu i Peć. U Drugom balkanskom ratu bio je zapovjednik je Crnogorske divizije koja je upućena u Makedoniju (Bregalnica) radi pomoći Srbima u sukobu oko podjele teritorija sa Bugarima.
U Prvom svetskom ratubio je zapovjednik Hercegovačkog i Sandžačkog odreda Crnogorske vojske. Njegove su jedinice prodrile blizu Sarajeva (na Jahorinu i Pale). Nakon povlačenja srpskih oficira iz Vrhovnog štaba Crnogorske vojske imenovan je u kritičnom periodu krajem 1915. Vukotić za načelnika Štaba..
Nakon Mojkovačke bitke i kapitulacije Kraljevine Crne Gore bio je Vukotić uhapšen i upućen u logor u Mađarsku. Nakon 1918. podržao je Kralja SHS Petra I. Karađorđevića i kasnije dobio čin armijskog đenerala u Vojsci KSHS, ali nije bio imenovan za značajnije vojne dužnosti. Sahranjen je na beogradskom Novog Groblju.
U Mojkovcu mu je, na središnjem trgu, podignut spomenik, 1997. godine.
ZANOVIĆ STJEPAN
pisac i pustolov, (Budva, 28. februara 1751 – Amsterdam, 25. maja 1786). Srednju školu završio u Veneciji, studirao na Univerzitetu u Padovi, rijetko zanimljiv pustolov, razvijene stvaralačke mašte. Boravio u Italiji, Francuskoj, Holandiji, Njemačkoj, Austriji i Poljskoj dolazeći u kontakt sa vodećim evropskim vladarima i piscima. Predstavljao se kao nasljednik Skender-bega i potpisivao kao albanski knez; govorio da kao potomak starih srpskih vladara hoće da obnovi srpsko carstvo. Na toj je osnovi sticao karijeru i novac, ali je najzad dopao zatvora i u zatvoru izvršio samoubistvo. Vodio prepisku sa Volterom, Rusoom i drugim velikim misliocima.
Na italijanskom i francuskom pisao je pjesme, pripovijetke, političke i filozofske rasprave itd. Neka djela su mu imala i po tri izdanja, a prevođena su na ruski, njemački, švedski jezik.
....
TIM WEB SITE-A
|
